Klimaatadaptief ontwikkelen als een tweede natuur

Nanet Schaap houdt zich bezig met klimaatadaptieve en natuurinclusieve projectontwikkeling. Klimaatadaptief ontwikkelen is het ontwikkelen van gebieden waarbij je rekening houdt met de impact van klimaatverandering. Nanet licht toe: “Daarbij hebben we te maken met thema’s zoals hittestress, droogte, bodemdaling, wateroverlast door regen, overstroming door rivieren en het verlies van biodiversiteit.” Ze legt uit waarom natuurinclusief ontwikkelen hier zo nauw mee samenhangt: “Denk maar eens aan de hetere zomers. Je woning en tuin kunnen dan zo warm worden dat het oncomfortabel wordt. Met planten en bomen realiseer je een flinke verkoeling. Op een hete zomerdag waarop het 31 graden is, kan het in de zon op een verharde ondergrond zo 55 graden worden, maar op een groene ondergrond in de schaduw van een boom is het maar 25 graden. Daarbij biedt diezelfde boom beschutting voor vogels, vruchten voor insecten én is het bewezen dat mensen gelukkiger en gezonder zijn wanneer zij uitkijken op groen vanuit hun woning.”

In de maatschappij groeit het besef over de urgentie van klimaatadaptief ontwikkelen. Nanet: “Iedereen weet ondertussen dat we te maken hebben met klimaatverandering. Maar dat het ook onze huizen raakt is nog niet tot alle mensen doorgedrongen. Dit besef groeit maar langzaam.” Hoewel droogte en overstromingen in vele landen een nieuwe werkelijkheid zijn, kent Nederland als deltaland extra uitdagingen. Nanet: “Als deltaland hebben we meer te maken met overstromingsgevaar. In het westen van Nederland zijn we bovendien het dichtstbevolkt en tegelijkertijd het meest kwetsbaar omdat dit het laagste gedeelte van ons land is. Ook hebben we meer dan andere landen te maken met bodemdaling door onze klei- en veengronden. Die grond klinkt in, onder meer door droogte, waardoor we enorm moeten ophogen bij projecten.” Volgens Nanet moeten we daarop anticiperen en ligt hier een taak voor de projectontwikkelaars. Als ontwikkelaars kunnen we bepalen waar we ontwikkelen en hoe we bouwen. We ontwikkelen nu veel in het westen, omdat daar van oudsher ons economisch centrum ligt. Misschien een wat radicale gedachte, maar mogelijk wordt het op een dag verstandig om ook meer in het oosten van ons land te ontwikkelen.”

Volgens Nanet is het belangrijk om nu al volop in te zetten op klimaatadaptatie, omdat de meeste gebiedsontwikkelingen zo’n 10 jaar tijd in beslag nemen. Voor AM staat het onderwerp klimaatadaptief bouwen al jaren hoog op de agenda. “Met de klimaatadaptieve maatregelen in ons project Wickevoort waren we de troepen ver vooruit. Toen we dat project in 2014 startten, werd er nog nauwelijks over klimaatadaptief ontwikkelen gesproken.” Op Wickevoort, aan de rand van Cruquius, vlakbij Haarlem, zijn door AM diverse klimaatadaptieve maatregelen genomen. Nanet: “Zo worden de tuinen van de woningen niet gescheiden door schuttingen, maar door hagen. Ook mogen bewoners niet meer dan 50% van hun tuin verharden, de rest moet groen blijven. Alle nieuwe bomen die geplant worden, moeten vruchtdragend zijn, om zo biodiversiteit te bevorderen. De parkeerterreinen zijn niet verhard, maar half verhard, waardoor minder hitte ontstaat en water direct wordt opgenomen in de bodem. Verder is er veel natuur en groen te vinden op Wickevoort en zijn er nestplekken voor kleine zoogdieren, vogels en insecten.” Inmiddels is vergroenen voor AM in alle projecten een belangrijk doel. Nanet: “Het sluit aan bij onze ambities. In twee van onze drie impactthema’s speelt de natuurinclusief en klimaatadaptief ontwikkelen een grote rol: ‘Move to climate positivity’ en ‘Design for wellbeing’. Wij zijn ons ervan bewust dat klimaatadaptief en natuurinclusief ontwikkelen dubbele winst oplevert. Het draagt bij aan onze ambitie om klimaatpositief te zijn in 2035 en het zorgt voor gelukkige en gezonde bewoners.

AM is lid van KAN, wat staat voor KlimaatAdaptief bouwen met de Natuur. Het platform is een initiatief van Bouwend Nederland, NEPROM, WoningBouwersNL, het ministerie van BZK en RVO/DuurzaamDoor. KAN legt de verbinding tussen ontwikkelaars, universiteiten, bouwbedrijven en gemeenten en faciliteert gezamenlijke kennisontwikkeling door ervaringen te delen. Nanet: “AM ontwikkelt klimaatadaptief vanuit ambitie en maatschappelijke urgentie, maar daarnaast zien we dat de overheid steeds meer regelgeving en normen ontwikkelt. Het is prettig om via KAN korte lijnen te houden met elkaar. Zo blijven we allemaal goed op de hoogte van wat er speelt en welk beleid er aan zit te komen.” Nanet is binnen KAN lid van de stuurgroep. Deze groep stuurt op de inhoudelijke agenda van het platform. Nanet: “De aangesloten partijen delen kennis en ervaring. Wanneer we constateren dat we met gelijksoortige vragen zitten heeft KAN de mogelijkheid om onderzoek te laten uitvoeren, contact te leggen met ministeries, lezingen te organiseren of werkgroepen op te zetten.” Het op deze manier samenwerken met alle betrokken partijen is essentieel om verder te komen, legt Nanet uit: “Er zijn ondertussen zoveel maatregelen en er is zoveel beleid in ontwikkeling, dat we het niet alleen kunnen doen. Om echt impact te maken moeten we als branche samenwerken.”

Waar volgens Nanet nog een wereld te winnen is als het gaat om klimaatadaptief en natuurinclusief ontwikkelen, is in de tuinen van de bewoners. Dat lijkt misschien buiten de invloedsfeer van de ontwikkelaar te liggen, maar juist door ‘out of the box’ te denken, kan er volgens Nanet veel bereikt worden. “De tuinen beslaan een groot oppervlak van een gebiedsontwikkeling, daar kan nog veel vergroend worden. Natuurlijk bepalen de bewoners uiteindelijk hoe ze hun tuin inrichten, maar wij kunnen in het ontwikkel- en verkoopproces al wel de juiste condities scheppen om een groene tuin aan te leggen. Bijvoorbeeld door tijdens het ontwerptraject te kiezen voor kleinere private tuinen in ruil voor een aantal grotere collectieve tuinen. Dat geeft meer ruimte voor het aanleggen van hoogwaardig groen, zoals grote bomen. Dit hebben we onder andere bij het project Hilko in Zaandam gedaan. Of bijvoorbeeld door contractueel vast te leggen dat bewoners  maar 50% van de tuin mogen verharden. Ook workshops door ecologen en landschapsarchitecten kunnen mensen tijdens het verkoopproces inspireren en informeren over het nut en noodzaak van een groene tuin. Met een aantal collega’s binnen AM, BAM Wonen en Homestudios slaan we nu de handen ineen om het vergroenen van tuinen standaard in ons ontwikkel- en verkoopproces op te nemen.”

Nanet is gedreven om het klimaatadaptief en natuurinclusief bouwen steeds een stap verder te brengen binnen AM. Die persoonlijke drive ontstond al toen ze nog jong was. “Als kind speelde ik veel buiten en gingen we op wandelvakantie in de bergen. Ik was toen al gek op vogels en de natuur.” Ze studeerde af als architect met een specialisatie in landschapsarchitectuur en biodiversiteit, waarbij het samengaan van de gebouwde omgeving en de natuur centraal stond. “In 2011, toen ik afstudeerde, stond biodiversiteit nog niet hoog op de agenda bij organisaties en had nog bijna niemand van die term gehoord. Ik ben toen eerst gaan werken in managementfuncties.” Toen Nanet ontdekte hoe AM zich inzet voor veel maatschappelijke thema’s, besloot ze de overstap naar AM te maken. Hier werkt ze aan projecten met bijzondere aandacht voor duurzaamheid, klimaatadaptatie en natuurinclusiviteit. Ook in haar eigen huis ervaart ze hoe gelukkig je als mens kunt worden van de natuur. “We zijn onlangs verhuisd naar een woning met een grotere en vooral groene tuin. Het is opvallend hoeveel vogels en insecten hier zitten en heerlijk om te zien dat onze kinderen niets liever doen dan de hele dag eindeloos scharrelen in de tuin.”